Iets vervelends willen vermijden: één van de vier redenen van gedrag

Gedrag is zo vanzelfsprekend, dat het je misschien niet eens meer opvalt hoe of waarom iemand zich precies gedraagt. Toch is het heel waardevol om gedrag bij jezelf en bij een ander goed te kunnen verklaren. Dit helpt bij de aanpak van gedragsverandering. Waar komt uitstel gedrag vandaan? Het kunnen begrijpen van gedrag zorgt ervoor dat je de intenties van iemand anders beter begrijpt. De wetenschappelijke stroming ‘toegepaste gedragsanalyse’ heeft een heel overzichtelijk rijtje van slechts vier redenen waarom we ons gedragen.

In dit artikel bespreken we reden 2 van de 4; iets vervelends willen vermijden. Dit wordt ook wel uitstel gedrag genoemd.

Waarom willen we iets vervelends vermijden?

Mensen zijn van nature vooral geneigd om datgene te doen wat bij hen past. Op het moment dat we iets moeten doen wat wel nodig is, maar onszelf niet direct verder helpt, hebben we een reden om te vermijden. Door iets uit te stellen probeer je nog even geen aandacht te schenken aan hetgeen wat nodig is. Daarmee bespaar je mentale energie bij jezelf en/of voorkom je dat de omgeving iets opmerkt dat je liever verborgen houdt. Hiermee is vermijden één van de vier ‘functies’ van gedrag. We doen iets niet om iets vervelends te ontwijken.

De negatieve effecten van vermijden voor de omgeving

Vermijden is dikwijls een zeer sterke drijfveer voor mensen en kan negatieve gevolgen hebben voor de omgeving. Met vermijden proberen mensen iets te camoufleren en dat is niet prettig voor de ander. Als mensen hun rol niet oppakken en iets voor zich uitschuiven, kan dat leiden tot frustratie voor andere personen of schade aan de omgeving. Daarmee is vermijden door de één, vaak negatief voor de ander. Als ik op zoek ben naar een antwoord op mijn vraag en jij geeft dit bewust niet, dan is dat frustrerend. Het meest ingewikkelde van de functie van ‘vermijden’ is dat de verschijningsvormen enorm divers zijn. Het vraagt een geoefend oog om door te hebben dat je met iemand te maken hebt die aan het vermijden is.

De negatieve effecten van uitstel gedrag

Vermijden gaat over het algemeen vooral over uitstelgedrag. Je doet iets niet wat je misschien beter wel zou kunnen doen. Het uitstellen van dingen die zouden moeten en/of van je verlangd worden, kan uiteindelijk slecht zijn voor jouw zelfbeeld, jouw gezondheid, jouw geluk, je carrière, jouw gezin, et cetera. Stapsgewijs werken aan jouw doelen, om op die manier het vermijdingsgedrag af te bouwen is een belangrijke oplossingsrichting om vermijden tegen te gaan.  

Welk gedrag zie jij?

Kijk eens goed om je heen naar hoe andere mensen vermijdingsgedrag laten zien. Kun jij het gedrag wat je ziet terugbrengen naar één van de vier functies van gedrag? Of nog een stap verder: kun jij je eigen gedrag écht benoemen voor wat het is? Iets vervelends willen vermijden is heel natuurlijk.

Voorbeelden van vermijden in de praktijk

• Tijdens een dialoog stoppen met het geven van antwoorden, bijvoorbeeld op social media;
• Het uitspreken van woorden zoals ‘straks’, ‘nog niet’ of ‘later’;
• De andere kant opkijken bij het passeren van een ander;
• Het geven van een antwoord dat niet ingaat op de vraag die gesteld is;
• Het maken van een niet concrete belofte voor de toekomst;
• Een antwoord vermijden door uit een gesprek weg te lopen;
• Liegen;
• Iemand kleineren om machtsverlies te voorkomen;
• Een antwoord voorkomen door aan te geven dat je je iets niet meer kunt herinneren;
• Geen antwoord geven op een e-mail;
• Een moeilijk inhoudelijk gesprek kantelen door aan te geven beledigd te zijn;
• Een confronterend persoonlijk gesprek kantelen door het buiten jezelf te leggen;
• Het niet geven van een antwoord op de gestelde vraag;
• Ja zeggen, maar nee doen;
• Niet accepteren dat je verloren hebt;
• Iets niet benoemen dat wel van belang is voor anderen;
• Bij samenwerken alleen gelijkgestemden betrekken;
• Het direct in verweer gaan tegen gegeven feedback, meestal via taal als ‘ja, maar’;

Vermijden is vaak lastig vast te stellen, omdat het niet direct waarneembaar is. Het vraagt dus veel inspanning en denkkracht bij de ander om dit te doorzien. Andere woorden die we gebruiken om vermijden taal te geven zijn staken, uitstellen en negeren. Belangrijk is te achterhalen waarom iemand vermijdend gedrag vertoond. Vanuit het perspectief van degene die het gedrag vertoont is hier namelijk een reden voor.

Bron: Sulzer-Azaroff, B., & Mayer, G. R. (1991). Behavior analysis for lasting change. Holt, Rinehart & Winston.