Sociale psychologie en gedragsverandering: het wordt steeds concreter

De sociale psychologie en gedragsverandering zijn de afgelopen decennia steeds meer verbonden geraakt. Er wordt steeds meer onderzoek gedaan, wat 'toegepaste' sociale psychologie wordt genoemd . Gaandeweg komt er meer inzicht over hoe gedrag en gedragsverandering tot stand komt. Inmiddels valt te zien dat de sociale psycholoog steeds meer uit het domein van 'gedachten' en 'gevoelens' komt en steeds meer naar concreet gedrag kijkt. 

Sociale psychologie is de wetenschappelijke studie naar hoe (menselijke) gedachten, gevoelens en gedragingen worden beïnvloed door werkelijke of ingebeelde anderen (Allport, 1985) - Wikipedia

De mens blijkt geen rationeel wezen

We groeien op met het beeld dat goed nadenken rationeel gedrag oplevert. 'Het juiste doen' is een kwestie van een weloverwogen besluit nemen. Maar is gedrag wel een keuze? Normen, waarden, geweten, karakter; het is taal die gehangen wordt aan die keuze. Wat zijn jouw normen? Jouw waarden? Hoe zit jouw karakter in elkaar? Dit raakt de onderdelen 'gedachten' en 'gevoelens' binnen de definitie van sociale psychologie. Talloze psychologische constructen zijn losgelaten op dit onderwerp. De eerste grote denkers over het gedrag van de mens zaten vooral 'in het hoofd'.

Confronterende conclusie

Hoe meer onderzoek er gedaan wordt naar gedrag, hoe meer we tot een confronterende conclusie komen. Gedrag heeft weinig met rationele keuzes te maken. Discussiëren en voorlichten blijken maar heel beperkt effectief om tot gedragsverandering te komen. Om over 'overtuigen' nog maar te zwijgen. We blijken over allerlei aangeboren reflexen te beschikken die de ratio blokkeren. Daarnaast gedragen we ons het liefst op dezelfde wijze dat we al deden. Het onbewust negeren van informatie is aangeboren. We zijn geneigd om vooral onze eigen bestaande beelden te volgen. Hoe kom je dan tot gedragsverandering?

De praktijk van sociale psychologie en gedragsverandering

Sociale psychologie investeert op dit moment nog vooral haar energie aan het beïnvloeden van het gedrag voordat het gedrag er is. Het beïnvloeden van de keuze die jij maakt als individu. 

• Het bieden van concrete informatie, draagt bij aan gedrag en gedragsverandering;
• De taal die je gebruikt en hoe je dit gebruikt biedt mogelijkheden voor gedragsverandering;
• Het beïnvloeden van jouw directe omgeving, kan tot ander gedrag leiden;
• Een beroep doen op een sociale groepsnorm kan jouw verleiden tot ander gedrag;

Sociale psychologie en gedragsverandering zitten vooral op het verleiden, beïnvloeden van gedrag voordat je ergens voor kiest. Hiermee zit de sociale psychologie vooral op de aanzet tot gedrag. Volgens de Gedragsanalyse, een andere wetenschappelijke stroming zijn de triggers voor gedrag weinig effectief. Zij hebben een heel ander beeld van hoe je tot gedragsverandering komt. Helaas communiceren de sociale psychologie en de gedragsanalyse heel weinig met elkaar.

Lees ook mijn integrale introductie op gedrag en gedragsverandering voor een compleet beeld.

Boeken over sociale psychologie

De sociale psychologie schuift steeds meer de praktische, 'toegepaste' kant op. Omdat er al heel veel onderwerpen waren binnen de sociale psychologie, is er - in tegenstelling tot de Gedragsanalyse - geen ultieme titel over gedrag en gedragsverandering. Daarnaast zijn er ook veel, heel veel mensen actief binnen dit veld. Het aantal boeken en artikelen dat schrijft over gedragsverandering is dan ook eindeloos. Ik kies er twee uit die mij bijgebleven zijn.

• Social Psychology van Tom Gilovich biedt een enorm uitgebreid, maar heel aansprekend overzicht over de sociale psychologie tot nu toe. Ik vond het de beste introductie op deze wetenschap die ik me had kunnen voorstellen.
• Influence van Cialdini is een klassieker binnen de sociale psychologie en bouwt een brug tussen de onvermijdelijke reflexen die we in ons dragen en hoe je die aan kunt spreken als gedragsveranderaar.