Wie ik ben geworden? Ik ben wat ik om mij heen dénk te zien

Het is één van de grotere vragen die een mens bezig kunnen houden. 'Wie ben ik?' Als ik mijn kennis en ervaring uit de gedragswetenschap erbij haal, dan kom ik op een andere vraag. Wie ben ik geworden?

Onze ervaringen vormen ons

Wie we zijn en hoe we ons op dit moment gedragen, wordt voor een groot deel bepaald door ons verleden. Die ervaringen in het verleden hebben ons gevormd tot wie we vandaag zijn. De relatie die jij vroeger kreeg met 'jeugd', 'school', 'werk' of 'vriendschap' bepaalt ook vandaag hoe jij naar deze onderwerpen kijkt. En dat geldt voor alle onderwerpen die jouw leven raken. Je kunt alleen nog loskomen van jouw associaties als je er heel hard aan werkt. Dan nog lukt dat meestal ten dele.

Voor de meesten van ons geldt dat we ons bewust en onbewust verhouden tot al die koppelingen in ons hoofd. Als je met mij het gesprek aangaat over vriendschap, dan haal ik daar mijn associaties bij op. Vervolgens spreek ik die uit via taal. Ook zijn er associaties die niets met taal te maken hebben. Als ik een keer mijn knie fors openhaalde tijdens een val bij het rennen over een grindpad, dan zal geen grindpad meer hetzelfde zijn dan voor die val.

Wie ik ben geworden

'Wie ik ben' is dus eigenlijk 'wie ik ben geworden' na verloop van tijd. Zeker als je bedenkt dat het niet eenvoudig is om vastgesleten patronen in het hoofd te veranderen, dan snap je waarom gedragsverandering zo moeilijk is. De vraag is wat nu het nut is van al die koppelingen en associaties in mijn hoofd. Kan ik niet gewoon een heel nieuwsgierig en ontvankelijk mens zijn de rest van mijn leven? Helaas.

Ik ben wat ik dénk te zien

Eén van de meest fascinerende onderwerpen uit de sociale psychologie, vind ik 'predictive coding'. Het blijkt dat onze hersenen in onze jonge jaren onze omgeving leren te voorspellen. We 'coderen' onszelf als het ware zodat we onze omgeving kunnen 'voorspellen'. Predictive coding. De mens blijkt geen ultiem nieuwsgierig wezen. De mens blijkt veel te zien in de context van hoe we het al zagen. We zijn dus op zoek naar beelden die aansluiten bij onze bekende associaties.

Een omgeving die past bij mijn eigen (onbewuste) voorspellingen, heeft geen extra nieuwsgierigheid nodig. Nieuwsgierigheid kost extra brandstof voor de hersenen en die calorieën blijk ik liever te besteden aan andere dingen dan heel open in iedere nieuwe situatie te stappen. Ik blijk me te verhouden tot wat ik al ken. Interessant hierbij is dat ik zaken negeer die ík niet belangrijk vind. Ik verhoud me dus tot wat míj opvalt. Alles wat mij niet opvalt, krijgt mijn aandacht niet. Ik ben dus geworden wat ik om mij heen dénk te zien.

Wie ik ben geworden?

Wie ik ben geworden? Mijn persoon is een combinatie van mijn eigen ervaringen en hoe ik geleerd heb om mijn omgeving te voorspellen. Dat proces ging onbewust en volautomatisch. Het is grotendeels onomkeerbaar. Mijn hersenen zijn er namelijk op uit om zoveel mogelijk te voorspellen. Dat scheelt veel energie en daar is het lichaam op uit: het besparen van calorieën. Ik kan om die reden dus weleens weinig nieuwsgierig overkomen. Ook komt het voor dat ik een inschattingsfout maak omdat ik te weinig vragen stel. Ook als ik kennis maak met jou, dan probeer ik zo snel mogelijk te voorspellen wie jij bent en waar je voor staat. Doet dat recht aan wie jij bent? Nee. Toch kan ik hier niets aan doen. Ik ben namelijk geworden wat ik denk te zien.