5 oorzaken van uitstelgedrag en wat je eraan kunt doen

Je hebt een doel voor jezelf gesteld, maar merkt dat je het aanpakken van dat doel voor je uit aan het schuiven bent. Uitstelgedrag is heel natuurlijk voor de mens en heeft een aantal duidelijke oorzaken. Op het moment dat je begrijpt waarom uitstelgedrag logisch is, kun je er eenvoudiger mee omgaan. In dit artikel ga ik in op 5 oorzaken van uitstelgedrag en wat je eraan kunt doen. 

Wat is uitstelgedrag?

Uitstelgedrag is een vorm van vermijden. Vermijden is één van de vier redenen van gedrag. De mens is van nature vooral geneigd om datgene te doen wat zelf goed voelt. Op het moment dat we iets moeten doen wat wel nodig is, maar onszelf niet direct verder helpt, hebben we een reden om te vermijden. Uitstelgedrag is het vermijden van het werken aan een doel om in de tussentijd andere dingen te kunnen doen die prettiger voelen. Uitstelgedrag is heel natuurlijk en ieder mens heeft er in meer of mindere mate last van. De vraag is hoe snel je door hebt dat je aan het uitstellen bent en of je slimme acties kunt verzinnen om te voorkomen dat het uitstellen aanhoudt. Voordat we wat kunnen doen aan uitstelgedrag, is het belangrijk om te begrijpen wat een mens is.

Wat is een mens?

Zoals ik ook in mijn introductie artikel over gedrag schrijf, is een mens de optelsom van drie zaken.

1. Aanleg die iemand meekreeg bij de geboorte;
2. Alle ervaringen van geboorte tot nu;
3. Omgevingsfactoren van dit moment.

Deze 3 factoren bepalen jouw gedrag, zijn ook van invloed uit het uitstellen van gedrag. Mijn gedrag komt voort uit (1 + 2) wie ik geworden ben, afgezet tegen (3) de omgeving waar ik mij nu in bevind. Als ik als Gedragscoach kijk naar het aanpakken van uitstelgedrag dan kijk ik deze omstandigheden. Uitstelgedrag komt voort uit een gebrek aan ervaringenof het hebben van vervelende ervaringen met het doel wat ik wil behalen. Daarnaast is het de vraag of de omgeving stimulerend genoeg is om bepaald gedrag te vertonen.

5 oorzaken van uitstelgedrag en wat je eraan kunt doen

Hieronder volgen vijf oorzaken van uitstelgedrag en wat je er in de praktijk aan kunt doen.

1. Het doel is niet concreet genoeg

Het heeft geen nut om een doel te stellen dat vaag geformuleerd is. 'Afvallen', 'beter luisteren' of 'gezonder eten' zijn geen concrete doelen.  Je hebt een concreet doel nodig zodat je vast kunt stellen dat je het behaald hebt en wanneer dit het geval is. Het scherp stellen van een doel is lang niet altijd eenvoudig. In het voorbeeld van 'afvallen', richt je je al snel op hetgeen je niet meer wilt - teveel gewicht. De vraag is wel waarom iemand te zwaar is geworden en waarom afvallen nodig is. Met 'afvallen' richt je je op het gevolg van het probleem en niet op het probleem zelf. In dit voorbeeld zou ongezond eten of te weinig bewegen de grondoorzaak geweest kunnen zijn van de noodzaak tot afvallen. Bij het concreet maken van het doel is het van belang dat je nadenkt over welk nieuw gedrag er nodig is om een doel te behalen.

Hoe dan wel? Maak jouw doel meetbaar en ga uit van wat je wil bereiken. Stel geen doel op wat je niet wil bereiken.

2. Het doel ligt te ver in de toekomst

Nummer 2 van de 5 oorzaken van uitstelgedrag. We hebben als mens allemaal last van de aangeboren neiging tot zelfoverschatting. Bij het stellen van doelen is dit een probleem, want we stellen soms doelen die te ver in de toekomst liggen. Aan het begin van een schooljaar het doel stellen dat je je 'examen haalt' is een voorbeeld hiervan. Een prima doel, maar hij ligt 10 maanden in de toekomst. Wat er nodig is voor het halen van een examen is op te delen in stukjes. Tussendoelen als het ware, die 'subgoals' worden genoemd in de gedragswetenschap. Hoe klein die subgoals moeten worden hangt van jouw persoon af. Heb je het maandelijks nodig om trots op jezelf te zijn? Bedenk maandelijkse doelen. Heb je het wekelijks of dagelijks nodig om successen te vieren? Bedenk dan doelen die je met die frequentie kunt halen. Als de energie er maar in blijft.

Hoe dan wel? Breek jouw doel op in 'subgoals' en zorg ervoor dat in staat bent om voortdurend succesjes te behalen

3. Je viert jouw successen onvoldoende

Doelen en subdoelen hebben we nodig om successen te kunnen vieren. Als we allerlei denkbeeldige finishlijnen hebben gecreëerd voor onszelf, dan kunnen we deze successen ook vieren. Is het 'gebruikelijk' voor jou om een (sub)doel te behalen, of is het moment waarbij je echt even stil mag staan. Gun jezelf het succes dat je je doelen aan het behalen bent. Misschien heb je nog niet een heel concreet cijfer of rijbewijs waarmee je kunt pronken naar de buitenwereld. Het feit dat je je huiswerk hebt gedaan of een bijzondere verrichting goed uitvoerde is waardering waard. Met het gevoel van succes laad je je weer op naar de volgende stap.

Hoe dan wel? Breek jouw doel op in 'subgoals' en zorg ervoor dat in staat bent om voortdurend succesjes te behalen. Vier die successen!

4. Je hebt nog niet ervaren dat het je wat oplevert

Weet je nog? De mens was een optelsom van alle ervaringen van geboorte tot nu. Het is heel belangrijk dat we iets ervaren, omdat dit ervoor zorgt dat we het echt doorleven. Jezelf overtuigen, iets uitgelegd krijgen door een ander blijkt niet heel effectief om te komen tot ander gedrag of gedragsverandering. Het beleven van nieuwe ervaringen dient centraal te staan. Het ingewikkelde met het behalen van doelen is dat je het dus vooral moet gaan doen om te ervaren hoe het voelt. Je kunt dus niet van een rookverslaving afgepraat worden omdat het 'zoveel gezonder is'. Nee, pas als je zelf ervaart hoe het is om minder te roken en je vitaler te voelen, geloof je dat het werkt.

Hoe dan wel? Bij het behalen van doelen is het van belang dat je aan de slag gaat met kleine stapjes om te kunnen ervaren dat het je vooruit helpt.

5. Jouw omgeving doet onvoldoende mee

De laatste van 5 oorzaken van uitstelgedrag. Ieder mens heeft een passende omgeving nodig. Het is belangrijk dat je nadenkt over wie jou kan helpen met het behalen van jouw doelen. Dit vraagt dat je jezelf kwetsbaar opstelt en kenbaar maakt waar je aan wilt werken. Als je dit doet zal je merken dat mensen het heel fijn vinden om andere mensen te helpen. We zijn namelijk sociale wezens. Die ander kan alleen niet zien wat hij of zij niet kan zien. Als jij niet kenbaar maakt waar jij mee bezig bent, kan ik jou niet waarderen op jouw doelen.

Daarnaast speelt er nog een ander aspect mee bij het kenbaar maken van jouw doelen. De mens is ook een groepsdier. We zijn op zoek naar goedkeuring vanuit de groep. Dit is een aangeboren neiging. Op het moment dat jij jouw doelen kenbaar maakt, zet je jouw eigen systeem van goedkeuring willen krijgen 'aan'. Je zorgt ervoor dat je net dat stapje harder loopt als anderen naar je kijken. Maak gebruik van jouw eigen aangeboren systeem door te delen wat je wil bereiken en wat jouw plan is.

Hoe dan wel? Communiceer openlijk over jouw doelen, zodat je jezelf sociaal contracteert aan de omgeving én je de kans vergroot dat je gewaardeerd wordt.