Wat is leiderschap volgens de Gedragscoach?

Zoektocht naar leiderschap

De zoektocht naar wat leiderschap precies is, neemt inmiddels een aantal eeuwen in beslag. In het beschrijven van wat je nu precies moet doen om een leider te zijn, is er taal bedacht om aan te wijzen hoe je een leider kunt worden. Als je als leider rekening houdt met een specifieke situatie, dan bied je ‘situationeel leiderschap’. Als je jouw leiderschap zelf uitdraagt, dan noemen we dit ‘persoonlijk leiderschap’. Op het moment dat je faciliterend werkt voor medewerkers dan wordt dit aangewezen als ‘dienend leiderschap’. Tenslotte is er zelfs leiderschap dat rekening houdt met een specifiek vak. Zo is het onder verpleegkundigen gebruikelijk geworden om de beroepsgroep aan te spreken op hun ‘verpleegkundig leiderschap‘.

Leiderschap gaat over het beïnvloeden van gedrag om een gezamenlijk doel te bereiken. Daarbij is het belangrijk om het verschil te zien tussen een manager en een leider: een manager richt zich vaak op het organiseren en controleren van werk, terwijl een leider meer focus heeft op visie en motivatie. Effectief leiderschap draagt bij aan het behalen van de doelstellingen van de organisatie. Leiders moeten niet alleen kunnen motiveren en communiceren, maar ook in staat zijn om in complexe situaties beslissingen te nemen.

Maar is leiderschap wel iets dat je kunt besluiten te gaan doen?

Eigenschappen van een leider

Een effectieve leider beschikt over een unieke mix van eigenschappen en vaardigheden die hem of haar in staat stellen om mensen te inspireren, te motiveren en samen te brengen richting gemeenschappelijke doelen. Goed leiderschap draait niet alleen om het behalen van resultaten, maar vooral om het creëren van een cultuur waarin mensen zich gewaardeerd voelen en hun volle potentieel kunnen benutten.

Een van de belangrijkste kenmerken van effectief leiderschap is het hebben van een heldere visie. Een goede leider weet waar hij of zij naartoe wil en kan deze duidelijke visie op een inspirerende manier overbrengen op het team. Dit vraagt om sterke communicatievaardigheden en het vermogen om complexe ideeën eenvoudig en begrijpelijk te maken. Daarnaast is het essentieel dat een leider verantwoordelijkheid neemt voor zijn of haar beslissingen, ook in lastige situaties. Door open te zijn over keuzes en consequenties, bouwt een leider aan onderling vertrouwen en eigenaarschap binnen het team.

Moreel leiderschap speelt een steeds grotere rol in organisaties. Een effectieve leider is zich bewust van zijn of haar voorbeeldfunctie en handelt vanuit integriteit en respect. Door moreel leiderschap te tonen, motiveert een leider anderen om ook verantwoordelijkheid te nemen en ethisch te handelen, wat bijdraagt aan een positieve en veilige werkcultuur.

Situationeel leiderschap is een andere belangrijke eigenschap. Een goede leider herkent dat elke situatie en elk teamlid uniek is, en past zijn of haar leiderschapsstijl daarop aan. Soms vraagt een situatie om sturing en duidelijke kaders, terwijl in andere gevallen juist autonomie en ruimte voor eigen initiatief nodig zijn. Het vermogen om flexibel te schakelen tussen verschillende leiderschapsstijlen maakt het verschil tussen goed en slecht leiderschap.

Onderling vertrouwen vormt de basis voor effectieve samenwerking. Een leider die vertrouwen geeft en krijgt, creëert een open cultuur waarin mensen zich durven uitspreken, fouten mogen maken en samen kunnen groeien. Dit vertrouwen is essentieel voor het ontwikkelen van sterke teams en het behalen van betere prestaties.

Nieuwe leiders, zeker wanneer zij een formele positie innemen, staan voor de uitdaging om niet alleen op basis van hun functie, maar vooral door hun gedrag en relaties invloed uit te oefenen. Effectieve leiders weten dat leiderschap en management hand in hand gaan: het gaat niet alleen om het aansturen van taken, maar ook om het ontwikkelen van mensen en het bouwen aan duurzame relaties.

Inclusief leiderschap is in toenemende mate van cruciaal belang. Een goede leider zorgt voor een cultuur waarin diversiteit wordt gewaardeerd en iedereen zich betrokken en gehoord voelt. Door ruimte te geven aan verschillende perspectieven en talenten, stimuleert een leider innovatie en groei binnen de organisatie.

Verantwoordelijkheid nemen is een rode draad in goed leiderschap. Een leider die zijn of haar eigen rol en invloed erkent, inspireert anderen om hetzelfde te doen. Dit vraagt om zelfreflectie, het ontwikkelen van nieuwe vaardigheden en het lef om te experimenteren met nieuw leiderschap. Door te investeren in persoonlijke ontwikkeling en het stimuleren van groei bij anderen, ontstaat een cultuur van continue verbetering.

Tot slot is het vermogen om effectief te communiceren en relaties op te bouwen onmisbaar. Een leider die open en eerlijk communiceert, creëert duidelijkheid en voorkomt misverstanden. Door actief te luisteren en feedback te geven, ontstaat er een sfeer van wederzijds respect en betrokkenheid.

Samenvattend: een effectieve leider combineert een heldere visie, moreel leiderschap, situationeel inzicht, verschillende leiderschapsstijlen, onderling vertrouwen en het vermogen om verantwoordelijkheid te nemen. Door te investeren in ontwikkeling, inclusiviteit en open communicatie, legt een leider de basis voor een positieve werkcultuur waarin iedereen kan groeien en bijdragen aan het gezamenlijke succes. Goed leiderschap is daarmee van cruciaal belang voor het behalen van gemeenschappelijke doelen en het realiseren van duurzame prestaties.

Wat zijn verschillende leiderschapsstijlen volgens een gedragscoach?

Als gedragscoach kijk ik heel anders naar leiderschap. We weten dat ieder mens zijn eigen beleving centraal stelt. Wat ik ervaar, is bepalend voor mijn gedrag. Dat geldt ook voor jou. Mocht je dat geloven, dan ben je het er misschien mee eens dat de mensen die leiderschap ontvangen, moeten ervaren dat er sprake is van leiderschap. Ik kan dus alleen effectief zijn als leider als de ander mijn gedrag als leiderschap ervaart. Leiderschap is om die reden niet iets dat je af kunt dwingen met een cursus, training of het lezen van een boek. Het helpt ook niet om leiderschap nader te omschrijven met een bepaald woord, in de hoop dat we elkaar begrijpen. In effectief leiderschap is het belangrijk om eerst te begrijpen en dan begrepen te worden; actief luisteren en empathie zijn essentieel voor een goede relatie en samenwerking.

Wat helpt is begrijpen hoe gedrag en gedragsverandering werkt en op hoe je met behulp van die kennis, door een groep mensen beweegt. In leiderschap staat de relatie tussen leider en volger centraal. Leidinggeven draait niet alleen om het sturen van een team, maar ook om het ontwikkelen van andere vaardigheden zoals communicatie en empathie. Leidinggevenden en leidinggevende rollen kunnen op verschillende manieren worden ingevuld, afhankelijk van de situatie en de individuele kwaliteiten van de betrokkenen.

Laten we met dit vertrekpunt nog eens kijken naar ‘situationeel’, ‘persoonlijk’, ‘dienend’ en ‘verpleegkundig’ leiderschap.

Effectief situationeel leiderschap

Wat is situationeel leiderschap volgens de gedragscoach?

De wetenschap van de gedragsanalyse ziet de mens als de optelsom van drie elementen:

1. Aanleg die iemand meekreeg bij de geboorte;

2. Alle ervaringen van geboorte tot dit moment;

3. De situatie van dit moment.

Hoe ik mij gedraag, hangt af van de ‘situatie’. Als ik geen Spaans spreek, maar wel in Spanje ben, gedraag ik mij stuntelend in taal. Als ik in Frankrijk ben en Frans spreek, ben ik veel effectiever. Of ik passend gedrag vertoon ten opzichte van mijn omgeving hangt af van wat mij geleerd is en wie ik geworden ben. Je zou kunnen stellen dat leiderschap altijd situationeel is. In een team met weinig zelfredzaamheid is heel ander leiderschap nodig dan in een team met veel professionele autonomie. Daarmee is de term situationeel leiderschap een pleonasme, zoals ‘rood bloed’. Leiderschap is altijd situationeel.

Effectief leiderschap vraagt om het kunnen schakelen tussen verschillende situaties en het toepassen van relevante theorieën in de praktijk. Het stellen van een duidelijke taak en doelgericht werken zijn daarbij essentieel voor succesvol leiderschap.

Persoonlijk leiderschap

Wat is persoonlijk leiderschap volgens de gedragscoach?

Met de woorden ‘persoonlijk leiderschap’ lijken management goeroes te willen zeggen dat je leiderschap vooral vanuit je eigen persoonlijkheid moet dragen. Het moet van jou zijn. Je moet staan voor jouw leiderschap. Motivatie is zeker een relevant element. Als gedragscoach noem ik dit werken vanuit ‘intrinsieke motivatie’. Je moet dan wel begrijpen hoe intrinsieke motivatie werkt en hoe je je motivatie vasthoudt. Leiderschap is bovendien een vaardigheid die je kunt ontwikkel(en) door reflectie en oefening. Het is belangrijk om jezelf continu te ontwikkel(en) als leider, zodat je vaardigheden blijven groeien. Daarnaast is de vraag of het ‘persoon’lijke element wel passend is bij leiderschap. Als we met elkaar eens zijn dat de ander mij als ‘leider’ moet ervaren, dan is mijn persoonlijkheid niet heel relevant in deze. Uit mijn gedrag moet leiderschap blijken en dat is iets anders dan mijn persoonlijke voorkeur misschien zou zijn. Echte leiders doen dingen die nodig zijn, geen dingen waar zij zich zelf goed bij voelen. ‘Persoonlijk leiderschap’ is daarmee een kwetsbaar begrip. Het lijkt te suggereren dat jouw persoonlijke, dus subjectieve keuzes leidend mogen zijn.

Dienend leiderschap

Wat is dienend leiderschap volgens de gedragscoach?

Dienend leiderschap is een vrij recente toevoeging aan het alfabet van de leiderschaptaal. Een organisatie, afdeling of team goed faciliteren bij het werk wat zij doen kan op weinig weerstand rekenen. ‘Dienend’ zijn is een begrip dat associaties van nederigheid en matiging met zich meebrengt. Maar is het wenselijk? Dat hangt van de situatie af. Een standpunt dat jij van het ‘dienend leiderschap’ bent, is kwetsbaar. Daarmee stel je namelijk jezelf voor de omstandigheden. Als de omgeving op een werkplek sturing, structuur en ritme vraagt, dan is ‘dienend’ zijn aan het team misschien niet heel verstandig. Daarmee geef je namelijk aandacht aan hetgeen er is al is en krijg je dus meer van wat je kreeg. ‘Dienend leiderschap’ is daarmee geen one-size-fits-all oplossing, al wordt deze via bepaalde management stromingen soms wel zo benoemd.

Een leider is verantwoordelijk voor het inspelen op veranderende omstandigheden en het aanpassen van de leiderschapsstijl waar nodig.

Verpleegkundig leiderschap

Wat is verpleegkundig leiderschap volgens de gedragscoach?

Omdat ik zelf oud-verpleegkundige ben durf ik deze wel aan. Er zijn beroepsgroepen die zo duidelijk omschreven hebben wat het beroep inhoudt, dat er zelfs op te wijzen valt. Verpleegkunde is een vak waar dit het geval is. Binnen een omlijnde beroepsnorm is precies beschreven wat er van je verlangd wordt. Als je vervolgens wil dat professionals eigenaarschap gaan vertonen op hun vak, dan kun je hier ‘leiderschap’ bij optellen. ‘Verpleegkundig leiderschap’ is een term die wordt gebruikt om te wijzen op de verantwoordelijkheid om het vak verpleegkunde persoonlijk te (gaan) dragen. Het vertonen van leiderschap op je eigen vak als het ware. Dit gaat dan vaak gepaard met woorden als initiatief nemen en verantwoordelijkheid nemen. Goede leiders en een goede manager binnen de verpleegkunde spelen een belangrijke rol in het stimuleren van eigenaarschap en het nemen van initiatief door het team.

Het probleem daarmee is wel dat wat leiderschap is op een vak, subjectief van aard is. Een voorbeeld. Ik kom weinig automobilisten tegen die zichzelf geen ‘leiderschap’ vinden vertonen op het wegennet. Zij tonen initiatief en nemen hun verantwoordelijkheid. Vinden zij zelf. Dat wil niet zeggen dat het ook goede automobilisten zijn. Het probleem met persoonlijke vormen van inhoudelijk leiderschap, zoals verpleegkundig leiderschap, is dat het subjectief van aard is.

Wat is leiderschap volgens de Gedragscoach?

Goed leiderschap is als de ander of een groep aan anderen leiderschap ervaart. Dit is niet onlosmakelijk verbonden aan de persoonlijkheid van de leider. Het is wel degelijk afhankelijk van de specifieke situatie. Leiderschap kan effectief zijn als het dienend is, maar vaak ook niet. Om een effectieve leider te zijn is het dus vooral belangrijk om te weten op welk moment je als effectieve leider beleefd wordt. Een effectieve leider geeft prioriteit aan belangrijke zaken en weet de juiste prioriteiten te stellen. Professionals binnen organisaties spelen een belangrijke rol in het realiseren van leiderschap op de werkvloer. Managers en leiders zijn samen verantwoordelijk voor het begeleiden van veranderingsprocessen binnen organisaties. Het vermogen om te veranderen en zich aan te passen is essentieel voor duurzaam leiderschap.

Om dat te kunnen bewerkstelligen, moet je iets weten over wanneer mensen een ander willen volgen en willen luisteren. Je moet ook weten wat je beter niet kunt doen. Dwang en angst zijn niet heel duurzame manieren om een groep mensen mee te krijgen. Je moet dus iets weten over gedrag, gedragsverandering en cultuurverandering. Leiderschap is niet iets dat volledig aangeboren is. Het is daarmee dus iets dat je kunt leren. Aanleg voor leiderschap speelt een rol, maar vooral zelfinzicht en zelfkennis zijn de bepalende factoren om een goed leider te kunnen worden. Ben je bereid om je gedrag aan te passen en nieuwe vaardigheden te leren, zodat je een effectief leider wordt? Dat is de vraag. Het antwoord op die vraag en de omgeving waarin je geplaatst wordt als leider zijn wat mij betreft bepalend voor passend leiderschap.